«آزمون یک و نیم برابر» و «آزمون 50 درصد» سایان پژوهان

ما حسابداران و حسابرسان نمی‌خواهیم ماهواره به فضا بفرستیم، اتمی را بشکافیم و یا «جنگ ستارگان» بسازیم، ولی مسئولیت داریم سیستم‌های اطلاعاتی را تدوین نماییم و یا نظارت کنیم تا شفافیت مالی را غنی¬تر نماییم، بازوان قدرتمندی برای مجامع عمومی و هیئت‌مدیره شرکت‌ها و سازمان‌ها باشیم و شیادی‌های مالی را به حداقل ممکن برسانیم. همان‌گونه که یک نویسنده با کنار هم گذاشتن واژگان، جملات شگفت‌انگیزی را خلق می‌کند و همان‌گونه که یک آهنگ‌ساز با کنار هم گذاشتن نت‌های موسیقی، اصوات گوش‌نوازی را می‌آفریند؛ شما نیز به‌عنوان حسابرس می‌توانید با کنار هم قراردادن عناصر سیستم‌های اطلاعاتی، آزمون‌های خلاقانه‌ای را ابداع نمایید. سایان پژوهان توانست به‌عنوان اولین مجری فنون رایانه‌ای کشف تقلب در ایران، آزمون‌های خردمندانه‌ای را به همه همیشگانمان عرضه کند. ایده اولیه این فنون به سال 1391 برمی‌گردد. مختصری از فنون رایانه‌ای کشف تقلب در قالب «بخش اکسل برای حسابرسان» کتاب «اکسل برای حسابداران و حسابرسان، مبتنی بر رویکرد دگرگون‌سازی حسابداری و حسابرسی» در سال 1392 ارائه گردید. چاپ کتاب «PowerPivot for Excel و راهنمای جامع و کاربردی فرمول‌های اکسل، برای حسابداران، حسابرسان، حرفه‌ای‌های اکسل و هوش تجاری» در سال 1394، توانست ابزار جدایی‌ناپذیر اکسل را که قدرت بالایی در تهیه صورت مغایرات (صورت مغایرت بانکی، صورت تطبیق بین دو حساب و ...)، تحلیل داده، گزارش سازی و هوش تجاری برای حسابرسان دارد را به‌صورت مختصر و مفید توصیف نماید. چیستی ایده «یک و نیم برابر» و «50 درصد» آزمون یک و نیم برابر و 50 درصد سایان پژوهان بر این اصل مبتنی است که هر «تراکنش» در یک سری تراکنش به‌طورمعمول حول «میانگین سری تراکنش» می‌چرخند. در تفسیری دیگر، نرخ‌ها و قیمت‌ها، به‌طورمعمول حول نرخ یا میانگین قیمت‌ها می‌چرخند. برای مثال اگر میانگین قیمت خرید یک کالا طی سال 100 ریال است به‌طور منطقی قیمت‌های خریدی که طی سال صورت گرفته است بیشتر از 50 ریال و کمتر از 150 ریال می‌چرخد. به‌بیان‌دیگر ما انتظار داریم قیمت یک کالا طی سال بیشتر از 50 درصد افت یا افزایش نداشته باشد. هر تراکنشی که خارج از محدوده باشد، غیرمنطقی و مشکوک به تقلب تلقی خواهد بود. به منظور یادگیری چگونگی اجرای آزمون های فوق می توانید به کتاب «حسابرسی پیشرفته: اصول حسابسازی در ایران و فنون رایانه ای کشف تقلب برای حسابرسان مبتنی بر Excel و PowerPivot مراجعه نمایید.